Ünlü Ud Yapım Ustası Mustafa Copçuoğlu

İstanbul'un yaşadığı öyle dönemler olmuştur ki, müzik, bu ‘şehirler kraliçesi'nin gündelik hayatının en önde gelen etkinlikleri arasına girebilmiştir. Bu altın çağlardan biri de, Padişah III. Selim dönemidir (1789-1807). Nizam-ı Cedid devrini başlatarak Yeniçeri Ocağı'nı ıslah etmek isteyen III. Selim aynı zamanda, bir şair ve son derece yetkin besteler yapan, gayet iyi tambur çalan sanatçı bir padişahtı. Döneminin musiki üstatlarını saray çevresinde toplayarak Boğaziçi'ndeki Serdab Köşkü'nde küme fasılları düzenletirdi.

Ustalar el üstünde tutuluyordu
İşte bu dönemde, sarayda tambur, ney, kemençe ve rebab gibi çalgılar revaçta iken, halk arasında da, ud ve kanun, vazgeçilmez müzik aletleri olarak, hemen her evde yerini almıştı… İstanbul'da, hem bu çalgıları üreten hem de onarımlarını yapan ünlü ustalar, el üstünde tutulurlardı.

Pekiyi, bugün ne oluyor? Aileden kalma udunu ya da kanununu tamir ettirmek isteyen bir klasik Türk musikisi meraklısı, bu işi halledebilmek için, çekinmeden gidebileceği adresler bulabiliyor mu?.. Evet; Türkiye'deki çalgı yapım ustalarının hocası Cafer Açın 1976'da İTÜ'deki konservatuarda Çalgı Yapım Bölümü'nü kurduğundan bu yana, birçok öğrenci yetiştirmiş.

Üretime öğrencilik yıllarında başladı
Bu bölümde yetişmiş önemli ustalardan biri de, Mustafa Copçuoğlu. İstanbul Teknik Üniversitesi'nin Türk Musikisi Devlet Konservatuarı'nın Çalgı Yapım Bölümü'nden 1990'da mezun olduktan sonra, yine aynı bölümde, 1992'de halk oyunları dalında yüksek lisans yapan Mustafa Copçuoğlu, enstrüman üretmeye daha öğrencilik yıllarında başlamış.
Yani 20 yıldır lütiyelik (çalgı yapımcılığı) yapıyor; özellikle ud ve lavta üretiyor. Aslında Copçuoğlu ud ve lavta dışındaki diğer mızraplı sazlarla, tambur hatta gitarla da ilgilenmiş. Bu sazları yaparken, bir ekol de oluşturmuş; kurduğu atölyelerde, o da birçok yapım ustası yetiştirmiş. Bunların içinde, isim yapmış lütiyeler de var.

Onarıma gönül vermiş
Ama 1964 Tokat doğumlu Mustafa Copçuoğlu, her enstrüman yapımcısının da, antika enstrümanları, eski müzik aletlerini tamir edemeyeceğini vurguluyor. Fakat yapım dışında, onarıma da "gönül vermiş".

Copçuoğlu, Kartal, Soğanlık'ta 1985 yılında açtığı ilk atölyesinde ve askerlik sonrası, Kadıköy'de, 1994'te kurduğu Burak Enstrüman Yapım Merkezi'nde (Osmanağa Mahallesi, Pavlonya Sok., Nuhoğlu İş Merkezi, 10/5 Tel: 0 216 414 32 72), ürettiği çalgıların yanı sıra, çok sayıda enstrümanı da onarmış.
Biz de kendisine, tamirler sırasında elinden geçenler arasında, unutamadığı bir enstrüman bulunup bulunmadığını soruyoruz: Bir an düşünüyor, sonra bize, Ali Galip Dede'nin bir udundan; "Balkon sistemiyle seslere belirli bir farklılık getiren usta işi bir uddan" söz ediyor. Bu tür çalgıların onarımından bahsederken, bir Manol Usta'nın ya da Kapıdağlı İliya Usta'nın elinden çıkmış udu, bir Onnik Usta'nın tamburunu onarmanın bir lütiyeye çok ilginç deneyimler kazandıracağından dem vuruyor Copçuoğlu.

İncelemek önemli
Onarım sırasında incelemenin ilginç katkılar sağlayacağı enstrümanlara, Hamza Usta'nın ve Ankaralı Ali Galip Usta'nın (‘Dede' lakaplı) elinden çıkmış sazları da ekliyor ve kendi çalgılarını üretirken, bütün bu tecrübelerin getirdiği birikimin faydasını vurguluyor.
Copçuoğlu'nun enstrüman onarımı konusundaki bu fikirlerini, kendisinden oldukça büyük olan 1948 doğumlu Engin Eroğluer de destekliyor. Engin Usta, ‘orta iki terk' ve 13-14 yaşlarından itibaren, babası ünlü lütiye Hadi Eroğluer'in (1910-1990) yanında yetişmiş.

1992'ye kadar baba Eroğluer'in de çalıştığı Cerrahpaşa semtindeki atölyeyi (Hadi Usta Saz Evi; Cerrahpaşşa Cad. Nakışşi Sok., No 23-A, Aksaray Tel: 0 212 589 19 36 Cep: 0532 416 71 30) şimdilerde Engin Usta götürüyor. Atölyenin duvarında müzik tarihi açısından ilginç bir fotoğraf var: Türkiye'deki enstrüman ustalarının piri Manol Usta'nın kalfası Mekteb-i Sanayi mezunu Hamza Usta, yanında kalfası ud, tambur ve kanun yapımcısı Hadi Usta ile birlikte, objektife poz vermiş.

Efsanevi Manol Usta
Babasının yer aldığı fotoğrafa bakarken Engin Usta da, ilk ustalık udunu 1966-67 yılında yaptığını anlatıyor bize. Sonra da efsanevi Manol Usta utlarından birçoğunu onardığını aktarıyor: Özellikle ABD'de yaşayan Anadolu kökenli Ermenilerin kendisine getirip onarttığı bu udların hepsini ayrı ayrı nasıl sevmiş olduğu, gözlerinden okunuyor.

Unutamadığı bir ud da, yine bir Ermeni ustanın elinden çıkmış ve 1922 tarihli… "Adam olmaz" diye getirip bırakmışlar dükkâna aslında...

Bu tür antika enstrümanlar onarmış ve halen de onaran bir başka usta da, Sacit Gürel: Yakacık'ta, Yenimahalle'deki atölyesinde (Yıldız Sok., No 19/A; Tel: 0216 309 68 69 Cep: 0533 216 99 47) görüştüğümüz Sacit Gürel, aslında bir ziraat mühendisi, 33 yıl Devlet Su İşleri'nde çalışmış; ama yıllardır da tambur, lavta ve ut üretiyor, tamir ediyor.
Sacit Usta ‘değer bulursa' tamir ediyor
"Eski başka, antika başka," diyen Sacit Usta, özellikle tambur üretiminde isim yapmış ve kendisine getirilen tamburları da, ‘değer bulursa' tamir ediyor. Ama kıymetli bir ut, örneğin ‘bir Manol' getirilmişse kendisine, bunu Faruk Türünz ya da Mustafa Copçuoğlu gibi ustalara yönlendiriyor.

"Ud yapımcısıyım diye ortaya çıkmam; tambur çaldığım bir enstrüman, onu yapıyorum" diyen Sacit Gürel, onarımda da tamburlara ağırlık veriyor. Görüştüğümüz ustaların en genci, Ramazan Calay da, onarım konusuna ilginç bir açılım getiriyor: "Tamir, çıraklık dönemindeki bir enstrüman yapımcısı için, en iyi eğitim..." diyor. Ustalık sıfatının iyi tamirler yaparak oluşabileceğini söylüyor.

‘Tamir zaman alır'
Mustafa Copçuoğlu'nun yanında yetirmiş olan Ramazan Usta, kalfalık yıllarında, genelde, tamirleri toparlarmış. "Tamir zaman alır," diyor; ama ustalıkta ortaya koyduğu gelişmenin sırrını da tamire bağlıyor. Kadıköy'deki atölyesinde (Osmanağa Mah., Serasker Cad., Piri Çavuş Sok., No 24; Tel: 0216 330 81 43 Cep: 0533 696 12 68) ud ve lavta yapan, bu çalgıların tamirine de zaman ayıran Calay, tamire yatkın olmayan bir elin, çalgı yapımında önüne çıkan sorunları kolay kolay çözemeyeceğini öne sürüyor.
Kadıköy'den karşıya geçip Unkapanı'ndaki İMÇ Blokları'ndaki dükkânında (İMÇ 5. Blok, No 5465-5463; Tel: 0212 520 99 74 Cep: 0532 253 84 91) kendisini ziyaret ettiğimiz Turhan Tezelli ise, önce Kumkapı'daki atölyesinde sonra da, Beykoz'da, yıllar yılı çok değişik kanunlar onarmış bir usta.

1950'lerde, başta babası kanuni İsmail Tezelli olmak üzere, birçok ünlü kemani ve kanuniden dersler alan Turhan Tezelli, Safiye Ayla'dan Perihan Altındağ Sözeri'ye, farklı sanatçılara kanunu ile refakat etmiş. Turhan Tezelli'nin kendi kanunlarını üretmesi de epey eskilere dayanıyor: "Konservatuar öğrencileri için ilk 80 kanunu ben sattım," diyen Tezelli tam 49 yıldır bu işin içinde.

Kaynak : http://www.hobimlemutluyum.com/

TRT tv izledim el sanaatini ve ud daki ustaligini izledim ve mukemmel bir sanaata hizmet etmek beni sevindirdi bu yapdiklarini ustaligini bende yapabilsem seviyorum dedigin gibi enstruman yapmak ugrasmak bir sanaatdir.Selamlar saygilar sevencan.